„Studia albo zdrowie. Wybór należy do ciebie”. Takie ostrzeżenie powinno znaleźć się w informacji o studiach architektonicznych na polskich uczelniach. Wniosek nasuwa się po lekturze raportu o kondycji psychicznej studentów oraz kadry dydaktycznej. Aż 78 procent ankietowanych uznaje, że studiowanie architektury wpływa negatywnie na ich stan psychiczny.
Badania pod hasłem „Zawód na A” prowadzone były od późnego lata zeszłego roku. Ich inicjatorami i animatorami są członkowie i członkinie Stowarzyszenia Akademickiego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W merytorycznym opracowaniu ankiety wsparli ich specjaliści w zakresie psychologii i socjologii (lista osób zaangażowanych w projekt — poniżej).
„Zawód na A” — badanie kondycji psychicznej w środowisku akademickim architektury — jedna ze stron raportu - skład zespołu badawczego
źródło: zawod-na-a.pl
Przed sporządzeniem ankiet odbyły się warsztaty eksploracyjne, a pierwsze ankietowanie miało miejsce w październiku 2023 roku. Drugie — w lutym tego roku. Pełny raport poznamy za ponad miesiąc, ale już obszerne podsumowanie pierwszej odsłony badań wypada dość ponuro, co pewnie pokrywa się z intuicją oraz doświadczeniem wielu obecnych i byłych studentów architektury. Przeczucia i dowody anegdotyczne to jednak za mało. Dlatego autorzy badania piszą:
W naszym środowisku często słyszymy, że studia architektoniczne są niesamowicie wymagające, a osoby studiujące i nauczające co semestr doprowadzane do granic zmęczenia i przepracowania. Zgodnie zdecydowaliśmy, że aby to zmienić i zainicjować dyskusję o przyszłości środowiska architektonicznego, potrzebujemy danych.
wypoczywam, jestem winny
Autorzy przedsięwzięcia uprzedzają od razu, że jest to badanie ilościowe. Ankiety — po szerokim rozpropagowaniu akcji — wypełniali, ci co chcieli. Grupa badanych nie jest zatem reprezentatywna dla ogółu studentów i wykładowców. Niemniej liczba osób, które wypełniły ankiety, jest na tyle duża, że wyniki warte są uwagi. Na pytania ankieterów odpowiedziało około 2200 osób studiujących i 200 nauczających. Wśród uczących się w ankiecie udział wzięły przede wszystkim kobiety (81 procent!). W przypadku kadry naukowej płcie reprezentowane są niemal tak samo. Zarówno wśród studentów, jak i pracowników dydaktycznych najwięcej jest osób z Politechniki Warszawskiej (odpowiednio 19 i 31 procent).
Tyle wprowadzenia. Teraz czas na najbardziej elektryzujące konkrety. Negatywny wpływ studiowania architektury na stan psychiczny zgłasza 77,9 procent ankietowanych. Z kolei 67,7 procent nie zna formy pomocy psychologicznej oferowanej przez uczelnię i nie wie, jak z niej skorzystać. Niemal trzy czwarte badanych zgadza się ze zdaniem
nie potrafię wypoczywać, a kiedy to robię, czuję się winny/a.
zbyt wrażliwi?
Co stoi za tak pesymistycznymi opiniami? Badanie potwierdza to, co mniej więcej wiadomo: przepracowanie, nadmiar zajęć, niedobór snu. Jako problematyczny można ocenić sposób komunikacji między dydaktykami a studentami. Wśród studiujących 60 procent uważa, że
prowadzący_e nie zdają sobie sprawy, jak dużo musimy studiować.
Około 60 procent studiujących uważa też, że nauczający nie uważają kondycji psychicznej osób studiujących za sprawę istotną. Z kolei 38 procent nauczających twierdzi, że kondycja psychiczna jest ważna, ale studenci są nazbyt wrażliwi na jej punkcie. Raport informuje jednocześnie, że z terapii u psychologa korzysta bądź korzystała łącznie połowa osób studiujących. Z leczenia psychiatrycznego — jedna czwarta.
„Zawód na A” — badanie kondycji psychicznej w środowisku akademickim architektury — jedna ze stron raportu - przyczyny problemów
źródło: zawod-na-a.pl
idealizm do kosza
Kolejna sprawa: pieniądze. Studiowanie architektury zawsze wymagało większej ilości gotówki. I to się nie zmieniło. Stres wywoływany jest zatem przez konieczność pozyskania funduszy, a przemęczenie może być spowodowane pracą zarobkową. Podejmuje ją połowa studiujących, z czego około 50 procent pracuje w zawodzie.
„Zawód na A” — badanie kondycji psychicznej w środowisku akademickim architektury — jedna ze stron raportu - nasilenie negatywnych emocji
źródło: zawod-na-a.pl
Raport pokazuje te i wiele innych danych na czytelnych schematach i diagramach. Znajdziemy w nim zatem również między innymi liczbę godzin poświęcaną tygodniowo na studiowanie, koszt sprzętu niezbędnego do nauki i pracy, informacje o formie zamieszkania, byciu w związku, czy też dane o nasileniu negatywnych emocji lub zaangażowaniu w naukę wśród osób studiujących. Jest też zestaw stwierdzeń, z którymi ankietowani mogli utożsamić się w skali od 1 (całkowicie się nie zgadzam) do 5 (całkowicie się zgadzam). Niemal cztery punkty zdobyła opinia o treści
studia pozbawiają mnie idealistycznych złudzeń co do istoty zawodu architekta_tki
Wydźwięk tego akurat zdania można oceniać na dwa sposoby (szkoda idealizmu, choć złudzeń jednak lepiej się pozbyć), ale inne są już bardziej jednoznaczne. Ciekawie jest przy tym porównać opinie i wyniki badań wśród studiujących i nauczających, zwłaszcza w przypadku takich samych lub podobnych twierdzeń, lub pytań (ankiety dla obu grup różniły się między sobą).
„Zawód na A” — badanie kondycji psychicznej w środowisku akademickim architektury — jedna ze stron raportu - opinie o architekturze
źródło: zawod-na-a.pl
Co dalej? W maju mamy poznać całościowy raport, który pozwoli porównać opinie i postawy badanych na początku oraz końcu semestru (luty). Później warto będzie ustalić, co w rzeczywistości jest przyczyną zgłaszanych problemów. Deklaracje z ankiet są subiektywne, powinny być zatem punktem wyjścia do rzeczowej analizy wskazanych w nich zjawisk. A docelowo — do reformy sposobu nauczania oraz zmiany podejścia do studiów. Na ostatniej stronie raportu znajdziemy zestawienie postulatów osób studiujących. Jest zatem od czego zaczynać.
